Besin Etiketi
Besinlerde yer alan tüm besin ögelerinin içerdiği listeye denilen ‘besin etiketi’ denilir. Besin etiketi alerjisi veya intoleransı olan bireyler, dini sebepten veya vejetaryen- vegan olma sebebiyle tüketilemeyen besinleri içeren ürün gruplarının gösterilmesi nedeniyle elzemdir. Besin etiketinde, içerdiği ürünlerin miktarına göre çoktan aza sıralanırlar.
Besin etiketi okurken dikkat edilmesi gereken adımlar;
1.Porsiyon büyüklüğüne bakarak etiket okumaya başlanmalıdır.
– Pakette kaç adet porsiyon olduğuna ve porsiyon büyüklüklerine bakılır.
– Besin etiketleri porsiyon miktarına göre yazılır; bu yüzden tüketilen miktarın porsiyon miktarı ile aynı olup olmadığına bakılmalıdır. Aksi takdirde, daha çok kalori, yağ vb. alınabilir.
2.İhtiyaçlara göre toplam enerji miktarı kıyaslanmalıdır.
– Tek bir porsiyonda kaç kalori olduğuna bakılmalı ve günlük alınması gereken toplam kalori miktarı ile kıyaslanmalıdır. Örneğin, genel beslenme tavsiyelerinde günlük alınması gereken enerji miktarı 2000 kkal olarak belirlenmiştir. Bu miktar, yaş, boy uzunluğu, vücut ağırlığı ve aktivite seviyesine göre değişebilir.
3. Günlük alınması gereken vitamin ve mineral miktarına göre değerlendirme yapılmalıdır.
– Besin etiketinde, günlük alınması gereken değerin yüzdesi yazmaktadır. Bu sayı, sadece bir öğün veya atıştırmalık için değil; tüm gün için geçerlidir. Genel beslenme tavsiyelerinde günlük alınması gereken enerji miktarı 2000 kkal olarak belirlenmiştir; besin etiketinde yazan yüzde değerler de, 2000 kkal üzerinden hesaplanarak belirtilmiştir.
– Doymuş yağ, trans yağ, kolesterol ve sodyum değerinin %5’den daha az olması; vitamin, mineral ve diyet posasının %20’den fazla olması amaçlanabilir.
4.Besin etiketi ile ilişkili beslenme terimlerine göz atılmalıdır.
– Düşük kalori: her porsiyonunda 40 kkal ve daha azını içermesidir.
– Düşük kolesterol: porsiyonunda yer alan kolesterol miktarının 20 mg’den daha az ve doymuş yağ miktarının 2 gramdan daha az olmasıdır.
– Azaltılmış: normal bir ürüne kıyasla, belirtilen besin ögesi veya kaloriden %25 ve daha fazlasının azalmasıdır.
– İyi kaliteli:her porsiyonunda günlük alınması gereken vitamin veya diğer besin ögelerinin en az %10-19’unu içermesidir.
– Çok iyi kaliteli: her porsiyonunda günlük alınması gereken vitamin veya diğer besin ögelerinin en az %20’sini içermesidir.
– Kalorisiz: porsiyonunda 5 kkal’den daha az enerji içermesidir.
– Yağsız/şekersiz: porsiyonunda 0.5 gramdan daha az yağ ve şeker içermesidir.
– Düşük sodyum: porsiyonunda 140 mg veya daha az sodyum içermesidir.
– Yüksek miktarda: porsiyonunda, günlük alınması gereken besin ögesinin miktarının %20’den daha fazla içermesidir.
5. Daha düşük doymuş yağ, eklenmiş şeker ve sodyum içeren besinler seçilmelidir.
– Daha az doymuş yağ, eklenmiş şeker ve sodyum tüketimi kronik hastalık riskini azaltmaktadır.
– Doymuş ve trans yağ tüketimi kalp hastalıkları riskini artırmaktadır.
– Çok fazla eklenmiş şeker tüketimi, bireylerin ihtiyacı olan toplam kalori tüketimini karşılamada zorlanmaya neden olmaktadır.
– Fazla miktarda sodyum tüketimi yüksek kan basıncına neden olmaktadır.
6. Yeterli miktarda vitamin, mineral ve diyet posası tüketilmelidir.
– Diyet posası, potasyum, D vitamini ve demirden zengin beslenme örüntüsü sağlığın devamı ve osteoporoz ve anemi gibi sağlık problemlerinin riskini azaltmada yardımcıdır.
– Daha çok meyve ve sebze tüketimi ile bu besin ögeleri sağlanabilir.
7. Diğer makro ve mikro besin ögelerine dikkat edilmelidir.
– Protein: günlük alınması gereken proteinin yüzdesi besin etiketinde yer almayabilir. Proteinden yeterli beslenmek için, yağsız et, kümes hayvanları, yumurta, süt, yoğurt ve peynir; bitkisel protein kaynağı olan baklagiller, yağlı tohumlar, kabuklu yemişler ve soya ürünlerini beslenme örüntünüze ekleyebilirsiniz.
– Karbonhidrat: Karbonhidratların basitçe şeker, nişasta ve posa olarak 3 çeşidi bulunur. Tam tahıllı ekmek ve tahıllar, meyve ve sebzeler sağlıklı karbonhidrat kaynaklarıdır.
– Şekerler: Doğal olarak meyvede (früktoz), sütte (laktoz); afine şekilde (sükroz veya mısır şurubu) bulunabilen şeker için, 2 yaş üzerinde günlük alınan kalorinin %10’ununu geçmemesi gerektiği belirtilmiştir.
Kaynaklar:
1.
https://www.fda.gov/food/food-labeling-nutrition/changes-nutrition-facts-label
2. https://www.eatright.org/food/nutrition/nutrition-facts-and-food-labels/the-basics-of-the-nutrition-facts-label